Een onzichtbare aandoening

Tinnitus treft ongeveer twee miljoen Nederlanders, waarvan één op de tien Friezen last heeft van oorsuizen. 10% daarvan heeft er veel last van en bij enkele tienduizenden mensen zijn de klachten zo erg dat dit psychosociale problemen veroorzaakt. Het overige percentage heeft een manier gevonden om tinnitus naar de achtergrond te verdringen waardoor ze (zo goed als mogelijk) kunnen functioneren in het maatschappelijke en sociale leven.

Wat is tinnitus?

Het is een geluid dat alleen in je eigen hersenen bestaat. Van tjilpende krekels, triangels, slijpende zaagmachines tot de ruisende zee en hele blazersensembles. Het is een probleem dat vaak in de hersenen ontstaat, in de zogenaamde auditieve cortex. Dit is een gebied in de hersenen dat er voor zorgt dat geluid kan worden waargenomen. In deze auditieve cortex gaan zenuwcellen die geen geluidsignalen meer ontvangen, ter compensatie met elkaar communiceren. Ze vormen een netwerk en vuren als het ware signaaltjes op elkaar af. Dit veroorzaakt de tinnitustoon.

Thomas Peters werkt ruim vijf jaar als KNO-arts in het Medisch Centrum Leeuwarden (MCL). Binnen de KNO-heelkunde is hij geïnteresseerd in de oren, zo ook in tinnitus. Naast dat hij KNO-arts is, doet hij er ook onderzoek naar. “Ik kijk met andere artsen naar verschillende behandelingsmethoden. Wat werkt wel en wat niet", vertelt Peters.

Als KNO-arts ontvangt hij veel patiënten met verschillende klachten in de polikliniek. Jonge mensen na een lawaaitrauma die te veel in een discotheek hebben gestaan met te harde muziek. Ouderen met ouderdomsgehoorverlies, maar ook mensen met medische aandoeningen waardoor ze gehoorverlies hebben en daardoor ook tinnitus. Al hoeft dat niet altijd. Peters: "Er zijn ook mensen met een ontzettend slecht gehoor die nergens last van hebben. We weten nog niet zo goed waarom de één er wel erg last van heeft en de ander niet of nauwelijks. Het belangrijkste is om als KNO-arts eerst het verhaal aan te horen. Met het verhaal kun je namelijk al heel veel. De meeste aanwijzingen krijg je al op basis van wat ze vertellen. Dus hoe lang is het al aanwezig en is het geluid er de hele dag of alleen op bepaalde momenten? Wat voor type geluid is het? Want daar heb je ook heel veel verschillende soorten van. Gaat het bijvoorbeeld met de hartslag mee of is het een continue ruis."

Daarna wordt er gekeken in de oren. Volgens Peters kun je daar meestal niet zoveel vinden en het grootste deel van de patiënten heeft mooie en rustige oren. Een gehoortest is daarom ook belangrijk. "Daar kan ik echt mijn diagnose op stellen en dan weet ik waar ik het moet zoeken en of er verdere stappen genomen moeten worden. In sommige gevallen is het nodig om verder onderzoek te doen om de oorzaak te vinden en hopelijk te kunnen behandelen. Het grootste deel van de tinnituspatiënten die in de polikliniek langskomt kan ermee leven en accepteert dat het fantoomgeluid er is”, aldus Thomas Peters.

Oorzaken van tinnitus

Oorzaken

Er zijn in totaal zo rond de 400 verschillende mogelijke oorzaken van tinnitus bekend. De precieze oorzaak van tinnitus is vaak niet te achterhalen. Tinnitus kan het gevolg zijn van langdurige blootstelling aan (te veel) lawaai, maar ook van afwijkingen aan het gehoororgaan, de hersenen of het kaakgewricht. Daarnaast komt het voor als bijverschijnsel van andere aandoeningen of ontstaat het als bijwerking van bepaalde medicijnen. Ook stress kan een rol spelen.

Tinnitus kan gezien worden als een symptoom van mentale overbelasting. Volgens neuropsycholoog Olav Wagenaar komt het voort uit een alsmaar aanhoudende overactiviteit van de hersenen. De oorzaak van de overbelasting kan volgens Wagenaar op meerdere gebieden liggen. Dat is te lezen in zijn artikel in The International Tinnitus Journal en vormt ook de basis van zijn boek ‘Eerste Hulp bij Oorsuizen‘. Er zijn volgens hem drie hoofdoorzaken voor tinnitus aan te wijzen: psychische overbelasting, lichamelijk conditieverlies en gehoorverlies. Hieronder staan de hoofdoorzaken op een rijtje.

Psychische overbelasting

Trauma
Relationele spanning
Stress
Overspannen
Slaapgebrek
etc.

Mentale overbelasting kan ook ontstaan door psychische problematiek. Deze problematiek kan ontstaan door bijvoorbeeld een psychisch trauma (bijvoorbeeld een ongeluk, bedreiging of door trauma’s in de jeugd), relationele spanningen, stress, een burn-out, slaapgebrek, langdurige zorgen over iets of iemand), of langdurig zorgen voor iemand. Ook kan overbelasting ontstaan wanneer iemand jaren achtereen zich inzet voor anderen of zijn best doet om bijvoorbeeld de ideale werknemer, echtgenoot, vader, moeder, vriend of vriendin te zijn, zonder daarbij te luisteren naar eigen behoeftes.

Lichamelijk conditieverlies

Ziekte
Uitputting
Medicijngebruik
Slaapgebrek
Narcose
etc.

Een andere oorzaak van tinnitus kan voortkomen uit een geringe lichamelijke belastbaarheid. Dit kan komen door een slechte conditie bijvoorbeeld door ziekte, uitputting, slaapgebrek, het gebruik van medicijnen, narcose maar ook door veelvuldig en langdurig alcohol- of drugsgebruik.

Gehoorverlies

Plots
Geleidelijk
Aangeboren
Oorprop
Ziekte van Ménière
etc.

De overbelasting kan allereerst komen door gehoorverlies. Gehoorverlies kan plots of geleidelijk ontstaan. Het kan plots ontstaan door bijvoorbeeld een hard geluid zoals een knal van bijvoorbeeld een rotje, alarmpistool of vuurwapen, een harde klap tegen het hoofd of een klap tegen het oor. Slechthorendheid kan ook geleidelijk ontstaan zoals bij het toenemen van de leeftijd, door erfelijke factoren of door langdurige blootstelling aan muziek of lawaai zoals dat veelal het geval is bij werknemers in de bouw of beroepsmusici. Ook kunnen er andere oorzaken aan een gehoorverlies ten grondslag liggen, zoals bijvoorbeeld een oorprop of de ziekte van Ménière.

Behandelingsmethoden

Recentelijk is er een grootschalig onderzoek uitgevoerd waarbij MRI-scans zijn gebruikt om te bepalen welke hersengebieden actief worden. Dit werd gedaan om te achterhalen waar het probleem zich precies bevindt.

"Al gaat dat langzaam. Ik zou willen dat het sneller gaat. Aan de ene kant is het frustrerend maar aan de andere kant kom je er ook niet zonder die kleine stapjes. Als we vooruitkijken dan zien we dat er ook gewerkt wordt met implantaten die worden geplaatst om te kijken wat dat doet. Dat zijn wel dingen waar naar wordt gekeken", licht KNO-arts Thomas Peters toe.

In het Tinnitus Expertise Centrum van het KNO Medisch Centrum is het mogelijk om klachten te onderzoeken en te behandelen. Hiermee lukt het bij meer dan 90% van de mensen om het oorsuizen te laten afnemen naar een acceptabel niveau, waarmee men doorgaans heel goed kan leven. Hiertoe hebben ze onder andere de volgende mogelijkheden:

1.

Preventie van gehoorverlies door lawaai

Veel mensen die last hebben van oorsuizen hebben vaak te maken (gehad) met lawaai, zoals een concert- of discotheekbezoek, werken in een lawaaiige omgeving, of het luisteren van harde muziek door een koptelefoon. Schade die is ontstaat aan het gehoororgaan kan helaas niet meer herstellen. Voorkomen van lawaaischade is dus erg belangrijk. Door goede gehoorbescherming te dragen kan lawaaischade in de meeste gevallen worden voorkomen. In het KNO Medisch Centrum worden diverse manieren van gehoorbescherming aangeboden.

2.

Psycho-educatie en cognitieve therapie

Het is mogelijk door middel van actieve therapie het oorsuizen naar de achtergrond te doen verdwijnen. In het KNO Medisch Centrum is een tinnitustherapie ontwikkeld waarbij door middel van psycho-educatie in combinatie met cognitieve gedragstherapie en Tinnitus Retraining Therapie (TRT) een gewenningsproces wordt opgestart. Hierbij wordt tevens gekeken naar onderliggende psychische oorzaken zoals angst, stress of depressie. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat deze methode effectief is.

3.

Actief onderdrukken van het oorsuizen

Vooral in een stille omgeving, kan het oorsuizen gemakkelijk naar de voorgrond treden. In deze gevallen kan gekozen worden voor apparaten die een aangenamer geluid produceren, waardoor het oorsuizen actief wordt onderdrukt. Dit kan op diverse manieren variërend van een eenvoudig geluidstoestelletje tot een draagbare geluidsgenerator, een hoofdkussen of slaapmasker met speakerfunctie.

4.

Hoortoestel eventueel met maskeergeluid

Ten eerste worden geluiden van buitenaf door het hoortoestel versterkt, waardoor het oorsuizen kan worden overstemd. Ook is het mogelijk het toestel zelf een geluid te laten produceren wat al voldoende kan zijn om het oorsuizen te overstemmen. Niet iedereen heeft hier echter een goed resultaat van. Vervanging van het eigen suizen door een ander geluid van buitenaf wordt soms nog hinderlijker gevonden dan het eigen oorsuizen. Dit wordt dus als een van de laatste opties gebruikt.